ترجمه ی مجموعه مقالات در مورد تاریخ، تمدن و فرهنگ سیاسی- اجتماعی ایران باستان از فرانسه به فارسی

پیشرفت علوم و تکنولوژی و نیاز به تبادل اطلاعات میان ملل گوناگون با زبان های متفاوت موجب آن شده که نیاز به ترجمه در همه ی زمینه ها احساس شود. وجود مقالات و کتب در زبان های مختلف باعث می گردد که علم ترجمه در خدمت سایر علوم قرار گیرد تا از این طریق پژوهشگران و علاقه مندان به حوزه های گوناگون به هر زبانی که تکلم می کنند، بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و دانش و آگاهی خود را ارتقاء بخشند. لذا ترجمه امری لازم و ضروری و تلاشی به موازات پژوهش و تحقیق در سایر علوم تلقی می شود. اما باید توجه داشت که علم ترجمه نباید به حوزه ی خاصی محدود شود چرا که این علم می تواند در از بین بردن موانع و مشکلاتی که در سر راه علوم گوناگون قرار گرفته، کمک شایانی کند. در این کار پژوهشی نشان دادیم یکی از این علوم که علم ترجمه می تواند نقش قابل توجهی در آن ایفا کند، علم تاریخ است و باید گفت که محققین این حوزه همواره نیاز دارند تا جهت مطالعه ی بهتر و عمیق تر دوران های مختلف تاریخی به منابع و کتب گوناگون دسترسی داشته باشند تا از این طریق بتوانند تاریخ یک ملت را به دور از تعصبات و با دیدی روشن مورد بررسی قرار داده و تصویری دقیق از این تاریخ ارائه دهند. در این پایان نامه سعی کردیم عقاید فوق را به اثبات برسانیم و نشان دهیم که با ترجمه ی نوشته هایی از این دست می توانیم در شناساندن تاریخ این مرز و بوم سهمی داشته باشیم. ما در قالب این پایان نامه با به کارگیری فنون و روش های ترجمه و استفاده از نظریات ارزشمند این حوزه، چند مقاله درباره ی تاریخ ایران در دوره ی اشکانیان را که توسط محققین بنامی همانند یوزف ولسکی و لوئی واندنبرگ به رشته ی تحریر در آمده بود، ترجمه کردیم. این مقالات از ارزش ویژه ای برخوردارند و به این دلیل نیاز بود تا ترجمه ی آن ها در اختیار پژوهشگران این حوزه قرار گیرد. بر خلاف دیدگاه هایی که دوران اشکانیان را دورانی عاری از فرهنگ و تمدن معرفی می کنند و ایرانیان این دوره را ملتی بربر و چادرنشین می دانند، این سلسله در تاریخ این سرزمین نقش قابل توجهی داشته و موجبات استمرار سنت های کهن ایرانیان را فراهم نموده است. در این مقالات اثبات شده که به دلیل این نگرش های منفی ضروری است که این دوران مورد بازنگری مجدد قرار گیرد. بنابراین می توان گفت که ترجمه های این مقالات می توانند به عنوان منابعی تلقی شوند که با کمک آن ها بتوان تاریخ حقیقی ایران را به دور از تعصبات و غرض ورزی برخی منابع غربی به تصور کشید. یوزف ولسکی و لوئی واندنبرگ استفاده ی بی وقفه از منابع یونانی و رومی را مجاز ندانسته و تأکید می کنند که با تکیه بر منابع بومی و آثار باستانی و منابعی چون سکه ها، کتیبه ها، سنگ نبشته ها و دیوار نگاره ها که از سرزمین ایران به دست آمده اند، می توان اطلاعات ارزشمندی به دست آورد، به شرط آن که آن ها را به درستی تحلیل و تفسیر کنیم و عقایدی را که پایه و اساس علمی استواری ندارند، کنار بگذاریم. این مقالات به بررسی دقیق ساختار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی این دوران می پردازند و بر خلاف دیدگاه های منفی برخی منابع اثبات می کنند که اشکانیان با اقداماتی چون ضرب سکه و برپایی سیستم پادشاهی مطلقه از حکومت قبیله ای فاصله گرفتند و با برنامه های عظیم سیاسی خود ثابت کردند که می توانند هم ردیف امپراطوری های بزرگی چون امپراطوری روم باشند. نگارندگان این مقالات حکومت اشکانیان را از نظر به کارگیری سیاست داخلی و سیاست خارجی با سلسله ی پیشین آن ها یعنی هخامنشیان و سلسله ی بعدی یعنی ساسانیان مقایسه می کنند و از این طریق ثابت می کنند که سلسله ی اشکانیان به عنوان سلسله ای شناخته می شود که فرهنگ و تمدن ایران باستان را از هخامنشیان به ساسانیان انتقال داده است. لذا مسئله ی بربریت ایرانیان و عدم وجود فرهنگ و تمدن ایرانی در این دوران و پذیرش کورکورانه ی فرهنگ و تمدن یونانی رد می شود و استمرار فرهنگی از طریق این سلسله به اثبات می رسد. در اینجا ضمن بهره گیری از نظریات و روش های ترجمه سعی کردیم با توجه به نوع متون و دشواری هایی که به علت تخصصی بودن آن ها از جمله موانع پژوهش محسوب می شدند، این مقالات را به گونه ای ترجمه کنیم که برای پژوهشگران و خوانندگان ایرانی خالی از ابهام بوده و در این راه تا حد امکان از ترجمه ی لفظ به لفظ پرهیز نمودیم. به عبارت دیگر تلاش کردیم که ضمن وفادار ماندن به متن مبدأ، پیام را در قالب متن مقصد به مخاطب انتقال دهیم و در این راه، نظریات نیدا را راهنمای خود قرار دادیم. چون این مقالات درباره ی سرزمین ایران نوشته شده بود، در درک مفاهیم و اصطلاحات با دشواری های زیادی مواجه نبودیم. اما در این راه بیش از پیش متوجه شدیم که در طی فرآیند ترجمه، به خصوص ترجمه ی متون تخصصی به منظور حفظ انسجام و ارائه ی یک ترجمه ی قابل قبول، دائماً نیاز به تحقیق و مطالعه ی کتب گوناگون و مشورت با اساتید احساس می شود و در این راه با موانعی برخورد کردیم که باید با سعی و تلاش آن ها را رفع می نمودیم. برای برطرف کردن مشکلات و ارائه ی یک ترجمه ی مناسب از شیوه های ترجمه که حاصل مطالعات انجام گرفته از سوی وینی و داربلنت در حوزه ی سبک شناسی تطبیقی بود، الهام گرفته و با توجه به تفاوت نحوی عبارات بین زبان فرانسه و فارسی سعی نمودیم این روش ها را به طور مناسب مورد استفاده قرار دهیم. نشان دادیم که در برخی موارد باید از شیوه ی وام گیری و گرته برداری بهره برد و هم چنین با استفاده از شیوه ی تبدیل سعی نمودیم بر طبق قوانین ساختاری زبان فارسی این عبارات برای خواننده قابل فهم باشند. شکستن جملات بلند به جملات کوتاه تر، استفاده از بدل، جا به جایی برخی عبارات پایه و پیرو، تغییر وجوه معلوم به مجهول و بالعکس و تغییر برخی افعال از روش هایی بود که مورد استفاده قرار دادیم و در عین حال سعی کردیم در ارائه ی مفهوم متون، تغییراتی ایجاد نکنیم تا خدشه ای به پیام اصلی وارد نیاید. هم چنین زمان و وجوه افعال را به دلیل اهمیت تقدم و تأخر زمانی مورد توجه قرار دادیم، اما در عین حال پی بردیم که تلاش در یافتن معادلی یکسان بین دو زبان نمی تواند به طور دائم میسر گردد و گاه امکان دارد که دو معادل زمانی برای یک فعل در ترجمه از زبان فرانسه به فارسی وجود داشته باشد. لذا سعی کردیم با توجه به بافت متن و تطابق با زمان های دیگر این افعال را ترجمه کنیم. این پایان نامه بر اهمیت اسامی خاص تأکید دارد و باید گفت برگردان این اسامی از دشواری هایی است که مترجم در راه ترجمه ی این گونه متون با آن روبه رو است. به خصوص این اسامی در متون تاریخی از اهمیت ویژه ای برخوردارند و باید توجه خاصی به آن مبذول داشت. هرچند برگردان بسیاری از این اسامی به دلیل آن که این متون به تاریخ سرزمین ایران مربوط می شد، با تکیه بر معلومات تاریخی انجام گرفت، اما برای برگردان برخی از آن ها به دلیل ریشه ی یونانی و رومی این اسامی مجبور بودیم ضمن به کارگیری فنون ترجمه به کتب و فرهنگ های مختلف رجوع کنیم تا این اسامی برای مخاطبین شناخته شده باشند. از دیگر مواردی که نیاز به مطالعه و تحقیق در حین عمل ترجمه را موجب می شد آن بود که نویسندگان این مقالات از برخی واژگان و جملات به زبان یونانی و لاتین استفاده کرده بودند که بکارگیری آن ها به زبان اصلی خوانندگان ایرانی را با مشکلاتی روبه رو می کرد و مانع از آن بود که این متون به درستی قابل استفاده باشند. بنابراین با تحقیق و بررسی و در برخی موارد بعد از یافتن معادل فرانسوی این جملات و واژگان آن ها را به فارسی ترجمه کردیم. با توجه به این مشکلات سعی کردیم که در قالب این پایان نامه نشان دهیم در ترجمه ی متون تخصصی به تلاشی دو چندان از سوی مترجم نیاز است چرا که باید ضمن به کارگیری فنون ترجمه، دائماً به مطالعه ی حوزه مورد نظر پرداخته شود و در این راه باید از کتب و منابع مختلف استفاده کرده و از نظریات محققین و اساتید این حوزه بهره برد و استفاده ی صرف از فرهنگ های لغات بدون درک موضوع و بی توجهی به انسجام متن و به عبارت بهتر ارائه ی یک ترجمه ی ماشینی قطعاً موجب می گردد که ترجمه به درستی انجام نگیرد و خواننده با سردرگمی مواجه گردد. در پایان امیدواریم که این کار پژوهشی بتواند تلاشی هرچند کوچک در جهت ترجمه ی سایر این منابع و تشویق دیگر مترجمین برای اقدام به فعالیت هایی از این دست تلقی شود و به این طریق راه را برای تحقیق و پژوهش در این حوزه هموارتر کند.